Tổ chức Y tế Thế giới và khoảng 500 chuyên gia lần đầu tiên đồng ý về định nghĩa một căn bệnh lây lan qua không khí, nhằm tránh nhầm lẫn hồi đầu đại dịch COVID mà, theo các nhà khoa học, đã phải trả giá bằng mạng sống con người.
Cơ quan y tế Liên hiệp quốc có trụ sở tại Geneva đã công bố một tài liệu kỹ thuật về chủ đề này vào ngày 18/4. Họ cho biết đây là bước đầu tiên hướng tới việc tìm ra cách ngăn chặn tốt hơn loại lây truyền này, đối với cả các bệnh hiện có như bệnh sởi và các mối đe dọa đại dịch trong tương lai.
Tài liệu kết luận rằng từ ngữ mô tả “qua không khí” có thể được sử dụng cho các bệnh truyền nhiễm có hình thức lây truyền chính liên quan đến mầm bệnh di chuyển trong không khí hoặc lơ lửng trong không khí, theo cách tương tự các thuật ngữ khác chẳng hạn như các bệnh “qua đường nước”.
Gần 500 chuyên gia đã đóng góp vào định nghĩa này, bao gồm các nhà vật lý, chuyên gia y tế công cộng và kỹ sư, nhiều người trong số họ trước đây đã bất đồng gay gắt về chủ đề này.
Trước đây, các cơ quan luôn yêu cầu mức độ bằng chứng cao trước khi gọi các bệnh lây truyền qua đường không khí, đòi hỏi các biện pháp ngăn chặn rất nghiêm ngặt; định nghĩa mới cho biết nguy cơ phơi nhiễm và mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng cần được xem xét.
Những bất đồng trước đây cũng xoay quanh việc liệu các hạt truyền nhiễm là “các giọt nhỏ li ti” hay “khí dung” dựa trên kích thước, điều mà định nghĩa mới đã loại bỏ.
Trong những ngày đầu của COVID năm 2020, khoảng 200 nhà khoa học về khí dung đã công khai phàn nàn rằng WHO đã không cảnh báo mọi người về nguy cơ vi rút có thể lây lan qua không khí. Họ cho biết, điều này dẫn đến việc tập trung quá mức vào các biện pháp như rửa tay để ngăn chặn vi rút, thay vì tập trung vào việc thông gió.
Đến tháng 7 năm 2020, cơ quan này cho biết đã có “bằng chứng rõ ràng” về sự lây lan qua không khí, nhưng nhà khoa học trưởng lúc đó là Soumya Swaminathan - người đã bắt đầu quá trình đưa ra định nghĩa - sau đó cho biết WHO lẽ ra phải mạnh tay hơn “sớm hơn nhiều”.
Người kế nhiệm của bà, ông Jeremy Farrar, cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng định nghĩa mới không chỉ đề cập đến COVID, nhưng ông nói thêm rằng khi bắt đầu đại dịch, thiếu bằng chứng sẵn có và các chuyên gia bao gồm cả WHO đã hành động một cách “có thiện chí”. Khi đó, ông là người đứng đầu tổ chức từ thiện Wellcome Trust và tư vấn cho chính phủ Anh về đại dịch.
Ông Farrar cho biết việc đạt được sự đồng thuận về định nghĩa giữa các chuyên gia từ tất cả các lĩnh vực sẽ cho phép bắt đầu thảo luận về các vấn đề như hệ thống thông gió ở nhiều môi trường khác nhau, từ bệnh viện đến trường học.
Ông so sánh nó với việc nhận ra rằng các loại virus lây truyền qua đường máu như HIV hoặc viêm gan B có thể lây lan do các bác sĩ không đeo găng tay trong quá trình thủ thuật.
Ông nói với Reuters: “Khi tôi bắt đầu, các sinh viên y khoa, y tá, bác sĩ, không ai trong chúng tôi đeo găng tay để lấy máu”. “Bây giờ không thể tưởng tượng được rằng bạn sẽ không đeo găng tay. Nhưng điều đó xảy ra vì mọi người đều đồng ý về vấn đề là gì, họ đồng ý về thuật ngữ… [Sự thay đổi trong thực tế] diễn ra sau đó.”