Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry đã gặp Thủ tướng Charles Michel của Bỉ để ngỏ lời chia buồn sau những vụ tấn công khủng bố và đưa ra đề nghị của Hoa Kỳ trợ giúp Bỉ trong cuộc điều tra và các nỗ lực chống khủng bố sau này.
Dùng tiếng Anh trước, sau đó là tiếng Pháp và tiếng Hà Lan, ông Kerry tuyên bố “Chúng tôi là Brussels”, dựa vào một khẩu hiệu phổ biến sau các vụ tấn công Charlie Bebdo ở Paris và dùng để bày tỏ sự đoàn kết với các nạnh nhân bị tấn công khủng bố.
Trong một cuộc họp báo tiếp theo cuộc hội kiến, ông Kerry đã nhắm một số nhận định thẳng vào những người có liên quan trong những vụ tấn công khủng bố và nói “Chúng tôi sẽ không bị hăm dọa. Chúng tôi sẽ không bị ngăn trở”. Ông cam kết cộng đồng quốc tế sẽ làm việc cho đến khi nào “xóa bỏ những niềm tin tiêu cực và sự hèn nhát trên mặt trái đất”.
Ông nói thêm rằng điều quan trọng là đáp lại sự vô nhân bằng đạo đức cơ bản. Ông nói lời cam kết giúp đỡ lẫn nhau là một tuyên ngôn với sức mạnh vô song.
Cũng trong ngày 25/3, một giới chức Hoa Kỳ cho biết có hai người Mỹ nằm trong số các nạn nhân thiệt mạng trong các vụ tấn công khủng bố hôm thứ Ba. Giới chức này không cho biết chi tiết về lý lịch hay tình huống những cái chết. Hãng tin NBC News ở Hoa Kỳ tường thuật rằng các giới chức còn đang chờ thông báo cho gia đình các nạn nhân.
Sau khi mở các cuộc họp với Thủ tướng Michel và Ngoại trưởng Didier Reynders của Bỉ, ông Kerry dự định hội đàm với Chủ tịch Ủy hội Âu châu Jean Claude Juncker và đặt vòng hoa tại phi trường để tưởng niệm các nạn nhân.
Giới hữu trách Bỉ tiếp tục tìm kiếm manh mối để xem làm thế nào các vụ tấn công xảy ra trong tình hình an ninh được tăng cường và một cuộc điều tra về những phần tử chủ chiến có cơ sở hoạt động ở Brussels đã tấn công Paris hồi tháng 11 năm ngoái.
Các giới chức Hoa Kỳ nói với các phóng viên rằng hai anh em đã thực hiện các vụ tấn công hôm thứ Ba là Ibrahim và Khalid Bakraoui nằm trong danh sách theo dõi khủng bố ở Hoa Kỳ.
Ảnh chụp từ camera tại phi trường cho thấy 3 nghi phạm thực hiện vụ tấn công khủng bố ở phi trường Zaventem của Bỉ ngày 22/3/2016.
Các công tố viên liên bang Bỉ cho hay 6 người đã bị bắt giữ vì có thể liên can đến các vụ tấn công. Các công tố viên nói những vụ bố ráp dẫn đến việc bắt giữ diễn ra ở trung tâm Brussels, trong khu Jette và Schaerbeek, là khu phố mà cảnh sát phát hiện một khối chất nổ hồi đầu tuần này trong một căn hộ mà các tay đánh bom đã ở.
Bộ trưởng Nội vụ Pháp Bernard Cazeneuve cũng cho biết một người mang quốc tịch Pháp đã bị bắt hôm 24/3 và bị phát hiện đang ở “giai đoạn tiến xa” trong việc hoạch định một vụ tấn công khủng bố. Ông Cazeneuve nói người đàn ông này bị bắt hồi sớm 24/3, và cảnh sát đã trở lại khám xét nhà ông ta sau đó trong ngày.
EU tăng cường nỗ lực
Nhóm họp hôm 24/3 sau các vụ tấn công khủng bố ở Brussels, các vị bộ trưởng tư pháp và nội vụ trong khối Liên hiệp châu Âu cam kết sẽ tăng cường việc thu thập tình báo chung và mau chóng tiến hành các biện pháp chia sẻ thông tin về hành khách máy bay và đẩy mạnh cuộc chiến chống khủng bố.
Bộ trưởng Nội vụ Ronald Plasterk của Hà Lan, nước đang giữ chức chủ tịch luân phiên của Liên hiệp Âu châu, nói: “Chúng ta không cần các kế hoạch mới, chúng ta cần phải thực thi đầy đủ cac kế hoạch và biện pháp đã được xúc tiến”.
Diễn ra 2 ngày sau các vụ đánh bom ở Brussels làm hơn 30 người thiệt mạng và hơn 260 người khác bị thương, cuộc họp khẩn cho thấy một sự tương phản rõ ràng với các cuộc họp thường rất trầm tĩnh của EU, nhất là địa điểm họp lại ở ngay gần trạm xe điện ngầm Maalbeek, một trong các mục tiêu của các vụ tấn công.
Cảnh sát chặn đường cho đoàn xe cấp cứu các nạn nhân của vụ tấn công tại trạm xe điện ngầm Maalbeek ngày 22/3/2016 ở Brussels.
Ông Plasterk nói: “Mọi người đều cảm thấy cuộc tấn công vào Bỉ là một cuộc tấn công vào châu Âu và các giá trị mà chúng ta tiêu biểu. Châu Âu đã từng bị tấn công trước đây. Nhưng chúng ta luôn luôn bảo vệ tự do và dân chủ và chúng ta sẽ cùng nhau làm việc đó”.
Cuộc họp diễn ra vào lúc giới hữu trách Bỉ phải đối mặt với ngày càng nhiều chỉ trích về những sơ sót an ninh, với thêm các bằng chứng của những liên hệ đáng kể giữa những vụ tấn công ở Paris hồi tháng 11 và các vụ tấn công hôm thứ Ba ở Brussels.
Nhưng Bỉ không phải là nước duy nhất bị chỉ trích.
Ủy viên Nội vụ Âu châu Dmitris Avramopoulos nói: “Có một sự thiếu tin tưởng, nếu không thì mọi việc đã có thể được dự báo và ngăn chặn được”.
Ông nói thêm về những kẻ tấn công Brussels rằng: “Họ có cơ sở trong nước, nhưng cũng được các cơ quan tình báo biết khá rõ. Nếu chúng ta chia sẻ thông tin, thì chúng ta đã có thể ngăn họ hành động. Đối với các thủ phạm những vụ tấn công ở Paris cũng thế”.
Nhóm Nhà nước Hồi giáo IS đã nhận trách nhiệm về cả hai vụ tấn công và công bố một băng video hôm 24/3 mô tả những vụ đánh bom ở Brussels là một chiến thắng và kêu gọi những kẻ theo họ tiến hành thánh chiến.
Chỉ trích về an ninh Âu châu
Giới chỉ trích đặc biệt nêu nghi vấn về việc làm thế nào mà các tay đánh bom tự sát ở Brussels có thể hoạch định và thực hiện những vụ tấn công ngay trước mũi nhà chức trách Bỉ, bởi lẽ nhiều người trong số bọn này có lai lịch và những liên hệ đáng ngờ với các vụ tấn công ở Paris.
Hai anh em Khalid và Ibrabim Bakraoui, 2 trong 3 tay đánh bom tự sát hôm thứ Ba, có tiền án phạm tội nhưng không có những liên hệ rõ ràng với thánh chiến.
Nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ nói Ibrahim Bakraoui đã bị bắt ở gần biên giới Syria vào năm 2013 và bị trục xuất. Văn phòng các công tố viên liên bang Bỉ sau đó cho biết châu Âu và quốc tế đã phát lệnh bắt Khalid El Bakraoui vì có liên hệ trong cuộc điều tra những vụ tấn công ở Paris.
Najim Laachraoui, được các cơ quan truyền thông địa phương nêu tên là tay đánh bom tự sát thứ ba, đã bị nhà chức trách Hungari chặn lại năm ngoái khi lái một chiếc xe thuê cùng với nghi can các vụ tấn công ở Paris là Salah Abdeslam.
Adbeslam nay đang ở trong một nhà tù được thanh tra tối đa tại tỉnh Bruges của Bỉ và dự kiến cuối cùng sẽ bị dẫn độ qua Pháp. Sau khi cưỡng lại quyết định này, luật sư của hắn ta nói hắn ta muốn được dẫn độ mau chóng để “tự giải thích”.
Thủ tướng Pháp Manuel Valls (ở giữa, bên trái), Thủ tướng Bỉ Charles Michel (giữa) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker (ở giữa, bên phải) đặt vòng hoa tại ga điện ngầm Maelbeek ở Brussels ngày 23/3/2016.
Trước đó trong ngày, các vị bộ trưởng tư pháp và nội vụ Bỉ đã đệ những lá đơn từ chức bị thủ tướng Charles Michel bác.
Phát biểu với đài truyền hình địa phương, Bộ trưởng Tư pháp Koen Geens thừa nhận nhà chức trách Bỉ lẽ ra có thể nhậm lẹ hơn trong việc theo dõi thông tin do Thổ Nhĩ Kỳ truyền lại về Ibrahim El Bakraoui.
Ông Geend nói: “Thông tin đã được truyền đạt, nhưng chúng tôi đã không chuyên cần, hay có thể là chưa đủ chuyên cần”.
Song tiếp theo cuộc họp của EU, ông nói mọi sự đã thay đổi nhanh về mặt chia sẻ thông tin và các cuộc điều tra hỗn hợp giữa các nước Âu châu.
Một trường hợp liên hệ đã diễn ra tuần trước, khi cả cảnh sát Bỉ và Pháp đều tiến hành những vụ bố ráp các nơi cư ngụ có liên hệ đến nơi mà những kẻ tấn công cả ở Paris lẫn Brussels được cho là đã ở.
Cuộc tấn công ‘gần như không thể tránh khỏi’
Ông Michael Hayden, cựu giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, nói với đài VOA rằng vụ tấn công ở Brussels “gần như không thể tránh khỏi”.
Ông Hayden nói: “Tôi nhận ra rằng đó là một từ khá bi thảm. Nhưng nếu nhìn vào những gì đã xảy ra… những mục tiêu mềm, những mục tiêu chuyên chở, những thương vong tối đa về thường dân, thì đó là một điều gì đó chúng ta có thể trông thấy”.
Ông Hayden cũng nói đó “chắc chắn chưa phải là vụ tấn công cuối cùng” mà IS sẽ thực hiện, và nói rằng nhóm này có “một mạng lưới dường như rất tích cực và phát triển trong lòng châu Âu”.
Vị tướng 4 sao hồi hưu này, cũng đã từng đứng đầu CIA, nói các cơ quan tình báo và an ninh Âu châu có thể đã làm tốt hơn trong việc chia sẻ thông tin.
Chuyên gia chống khủng bố Thomas Reynard của Viện Egmont có trụ sở ở Brussels, tin rằng hợp tác giữa cảnh sát Pháp và Bỉ thường bị đánh giá thấp.
Ông nói: “Không phải giống như chúng ta mới bắt đầu hợp tác. Rõ ràng việc hợp tác giữa cảnh sát, giữa các cơ quan tình báo ở bất cứ nơi nào trên thế giới – thường bao gồm ngay trong một nước – cũng rất ư là khó khăn”.
Ông Reynard nói thêm: “Do đó phải chăng đây là một trường hợp về hợp tác hoàn hảo – dứt khoát là không. Nhưng điều quan trọng là những sự kiện này chỉ là những trục trặc nhỏ thay vì một sự thiếu hợp tác quan trọng”.
Người dân Bỉ vẫn còn đang thương tiếc
Tại Brussels, có rất ít dấu hiệu là công chúng nôn nóng quy trách nhiệm về những vụ tấn công.
Người dân Bỉ đã dành một phút mặc niệm hồi sớm thứ Năm để tưởng nhớ các nạn nhân trong các vụ tấn công ở Brussels.
Nhiều người cũng đặt nến và vòng hoa trước các đền thờ dựng tạm lên tại trạm xe điện ngầm Maalbeek.
Được hỏi phải chăng nhà chức trách Bỉ có thể làm tốt hơn để ngăn chặn những vụ tấn công, công chức nhà nước Griet Smaers nói bà không biết được.
Bà nói thêm: “Đó là một câu hỏi sẽ được trả lời trong những tuần lễ và những tháng tới đây. Ngay bây giờ, tôi chỉ muốn ở đây, ở nơi này là chỗ xảy ra những thứ rất quái đản và nguy hiểm”.