Các nhà thương thuyết quốc tế và Iran đã tiếp tục các cuộc đàm phán tại Vienna trong tuần này, để tìm cách chung quyết một thỏa thuận về tương lai chương trình hạt nhân của Iran trước cuối tháng 6.
Họ đang làm việc dựa vào một danh sách các thông số đã được đồng ý, nhưng vẫn còn những bất đồng quan trọng, như Ngoại trưởng John Kerry đã thừa nhận khi ông loan báo thỏa thuận khung hôm 2 tháng 4 tại Lausanne, Thụy Sĩ.
Ông Kerry cho hay các ngoại trưởng của 6 nước được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc ủy nhiệm đã đạt được một “thông hiểu chính trị” với ngoại trưởng Iran, mà ông Kerry nói sẽ là “một nền tảng vững chắc cho thỏa thuận mà chúng ta đang mưu tìm.”
Hoa Kỳ đã công bố một danh sách dài 4 trang những điểm mà Hoa Kỳ nói là đã được đồng ý.
Ông Kerry nói các nhà thương thuyết đã “đồng ý về những vấn đề khó khăn nhất và bao trùm nhất,” nhưng ông cũng thừa nhận rằng “có một số quyết định kỹ thuật cần phải thực hiện và vẫn còn những quyết định chính trị cần phải thực hiện.”
Sau hai năm đàm phán, và đối mặt với một kỳ hạn chót là ngày 30 tháng 6, một số những vấn đề khó khăn nhất vẫn chưa quyết định được. Những vấn đề này được cho là bao gồm lịch trình chính xác để bãi bỏ các biện pháp chế tài quốc tế áp đặt đối với Iran, các quy định chính xác về việc tiếp cận đối với các chuyến thăm các địa điểm hạt nhân của Iran của các thanh sát viên quốc tế, và mức độ Iran cung cấp thông tin cho Cơ quan Nguyên tử năng Quốc tế về chương trình hạt nhân trước đây của họ.
Tuy nhiên chuyên gia về phổ biến hạt nhân Mark Fitzpatrick thuộc Viện Quốc tế Nghiên cứu Sách lược rất hồ hởi.
Ông nói với đài VOA, “Sự thông hiểu chính trị, đã được đồng ý vào ngày 2 tháng 4, có mức độ sâu xa hơn tôi nghĩ.”
Ông nói thêm: “Sự kiện họ đã khắc phục được phần lớn các vấn đề khiến tôi nghĩ rằng, phải, đến ngày 30 tháng 6, họ sẽ có thể hoàn tất được thỏa thuận.”
Tuy nhiên, Iran đã không chấp nhận danh sách của Mỹ. Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif nói: “Quyết định chúng tôi đưa ra hôm nay rất quan trọng bởi vì nó thiết lập cơ sở cho một thỏa thuận đầy đủ.”
Ông lập lại một cách sơ lược nhiều điểm trong văn kiện của Mỹ, nhưng trong những ngày tiếp theo, các nhà lãnh đạo Iran dường như tranh cãi về một số điểm then chốt.
Quan trọng hơn thế, lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei, nói tất cả các biện pháp chế tài phải được bãi bỏ ngay lập tức và sẽ không có việc thanh sát các cơ sở quân sự.
Ông Fitzpatrick nói đó là một vấn đề. “Loại trừ việc ấy, theo tôi, mở ra qua nhiều con đường cho Iran có khả năng bí mật chế tạo vũ khí hạt nhân. Điều đó sẽ vi phạm toàn bộ nguyên tắc của thỏa thuận, rằng tất cả mọi con đường của Iran dẫn tới vũ khí hạt nhân phải bị đóng lại.”
Tuy nhiên, vẫn có hy vọng đáng kể trong giới chuyên gia rằng các bất đồng có thể được giải tỏa trong những tháng sắp tới để bảo đảm chương trình hạt nhân của Iran mang tính cách thuần túy hòa bình, như họ vẫn tuyên bố.
Bà Kelsey Davenport thuộc Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí tại Washington, nói: “Ngoại trưởng Iran Javad Zarif đã không nói gì đi ngược lại với danh sách sự kiện của Hoa Kỳ.”
Bà nói thêm: “Các chi tiết mà ông ấy công bố ở Tehran trùng hợp với các nguyên tắc cơ bản mà Hoa Kỳ đề ra trong danh sách sự kiện của Tòa Bạch Ốc. Tôi nghĩ đó là điều rất quan trọng.”
Bà Davenport cũng nói, “Các thông số loan báo ở Lausanne đề ra cơ bản cho việc hoàn tất một thỏa thuận chung quyết trước ngày 30 tháng 6.” Bà nói nay thì các nhà thương thuyết chỉ cần bàn bạc “những chi tiết nhỏ hơn” khi họ phác thảo thỏa thuận chung quyết.
Tuy nhiên, điều đó có thể không dễ như thế, với thông cáo của Ngoại trưởng Kerry nói rằng vẫn còn cả những quyết định về “kỹ thuật” và “chính sách” cần phải thực hiện. Ông và các vị ngoại trưởng khác dự kiến sẽ họp lại khi tiến trình tiếp tục.
Các nhà thương thuyết đã làm việc quá hai ngày sau kỳ hạn lần trước vào cuối tháng 3, và các chuyên gia tin rằng sẽ lại có một loạt các cuộc họp kéo dài đến khuya vượt qua kỳ hạn trong thời gian 9 tuần lễ tới đây.