Hai tàu chiến hiện đại của Việt Nam lần đầu tiên ghé bến cảng Philippines hôm thứ Ba tuần này, Viện nghiên cứu chính sách đối ngoại Lowy hôm 28 tháng 11 nhận định rằng thời điểm của sự kiện này trùng hợp với kỷ niệm 1 năm Trung Quốc tuyên bố khu nhận dạng phòng không trên một phần biển Hoa Đông, bao gồm quần đảo trong vòng tranh chấp giữa Nhật Bản và Trung Quốc, là quần đảo mà Nhật Bản gọi là Senkaku, và Trung Quốc gọi là Điếu Ngư.
Kể từ khi khu nhận dạng phòng không này được tuyên bố, các nước Đông Nam Á ngày càng lo ngại về ý đồ của Bắc Kinh nhằm thực hiện tham vọng lấn chiếm Biển Đông. Viện Lowy nói bất chấp một sự kiện lớn có nguy cơ làm bùng nổ tranh chấp, khi Trung Quốc kéo giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển mà Việt Nam tuyên bố thuộc khu đặc quyền kinh tế của mình, trong nội bộ ASEAN không có sự đoàn kết, và trong tình trạng này, mỗi nước tranh chấp với Trung Quốc vẫn phải đơn độc đối phó với nước này.
Trong tình huống đó, Philippines và Việt Nam đã phải tỏ ra cứng rắn hơn. Philippines tiến hành kiện Trung Quốc ra toà án Liên Hiệp Quốc, trong khi Việt Nam trong tháng 9 và tháng 10 đã bắt đầu mở rộng và đào sâu các quan hệ hữu nghị với các nước khác. Việt Nam đã có động thái xích lại gần Hoa Kỳ, đưa đến quyết định của Washington tháo bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Và chuyến đi của Thủ Tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng tới Ấn độ, được đánh giá là một hành động rõ rết để đáp ứng hành động của Trung Quốc liên quan tới giàn khoan 981.
Trung Quốc sau đó đã đẩy mạnh các hoạt động lấp đất xây đảo tại quần đảo Trường Sa, nạo vét biển và xây phi đạo trên Đảo Đá Chữ Thập, và nhiều bãi đá ngầm khác quanh khu vực.
Cuộc tranh chấp biển đảo với Philippines và Việt Nam đã khiến hai nước này bị Trung Quốc loại trừ trong chiến dịch tung tiền của Bắc Kinh mới đây nhằm lấy lòng các nước thuộc khu vực Á Châu-Thái Bình Dương.
Trang mạng Beyong Brics của tờ Financial Times hôm 27 tháng 11 nói rằng Trung Quốc đã tung ra một chiến dịch, sử dụng các dự án phát triển hạ tầng cơ sở để phô trương quyền lực mềm, chống lại các đối thủ khác trong khu vực là Hoa Kỳ và Nhật Bản.
Chiến dịch đó theo Financial Times, dường như có hiệu quả, bởi vì ngay cả các nước vốn vẫn thận trọng với Bắc Kinh đã có một quan điểm thực tiễn hơn về những lợi ích do kế hoạch của Bắc Kinh sử dụng kho ngoại tệ dự trữ phong phú của Trung Quốc mang lại cho nước họ.
Bài báo cho rằng trong tình huống này, Philippines và Việt Nam có thể quay sang các đối tác đầu tư khác trong khu vực cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng của mình. Tuy nhiên thái độ của Bắc Kinh làm ngơ Philippines và Việt Nam được coi như một sụ nhắc nhở đối với hai nước này, rằng họ sẽ mất quyền lợi, khi từ chối chấp nhận vai trò mới của Trung Quốc trong trật tự thế giới mới.
Nguồn: The Interpreter/Lowy Institute of Foreign Policy, Xinhua