Thính giả Bạch Lê hỏi:
"Thưa Bác sĩ,
Bác sĩ có thể vui lòng chỉ mua loại giày hiệu gì thì tốt cho khớp gối và bàn chân có vòm cao, vì gần đây đầu gối xương bánh chè hay bị kêu cụp cụp mỗi khi co duỗi chân.
Cảm ơn bác sĩ rất nhiều."
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Lúc đi đứng chỉ một phần của mặt dưới bàn chân, lòng bàn chân chạm vào mặt đất. Phía sau là gót (heel). Phía trước là mu bàn chân (ball of the foot) , phần ở gốc các ngón chân, là đầu phía trước của 5 xương bàn chân (metatarsal bones) xoè ra như 5 cánh quạt, được bọc bằng một mô mềm che chở như một cái gối đệm, giảm chấn động trên bàn chân lúc bước đi về phía trước. Giữa gót và mu bàn chân, có một khoảng lõm vào, là vòm bàn chân (foot arch). Nếu chúng ta nhúng nước bàn chân và in dấu trên một tờ giấy, đa số sẽ có một hình bàn chân hơi lõm vào ở giữa. Nếu không thấy lõm vào, là bàn chân bẹt (flat foot, pes planus). Nếu lõm vào quá nhiều, gọi là bàn chân lõm, bàn chân vòm cao (high arch foot , pes cavus); lý do là cái vòm chân (foot arch) do góc cạnh giữa các xương bàn chân và cổ chân quá cao, dấu chân phần lớn chỉ là dấu gót chân và mu bàn chân, trường hợp chân vòm cao nhẹ chỉ có một lằn hẹp nối liền, hình chữ S (tương tự như bản đồ VN).
Chân lõm có thể bẩm sinh do di truyền, theo dòng trong gia đình. Bịnh có thể do một bịnh thần kinh hay cơ bắp ví dụ bịnh do dây thần kinh Charcot Marie Tooth ở người trẻ, là một bịnh di truyền, các dây thần kinh bị bịnh, làm teo các cơ ở chân và loạn cảm giác. Nếu chân lõm chỉ mới xuất hiện trễ, hay chân càng ngày càng co rút, cứng lại, cần đi khám bác sĩ .
Thường bịnh nhân không đau ngay ở vòm chân mà có thể đau ở những nơi xương cơ chịu áp lục quá nhiều do vòm cao gây ra:
- Đau phía ngoài đầu gối do đau sợi cân (gân) chạy từ hông xuống bên ngoài đầu gối (Ilio-tibial band pain).
- Đau đầu gối
- Đau gân Achille, phía sau gót
- Đau cân (gân) lòng bàn chân (plantar fasciitis). Gân bàn chân bị viêm thường làm đau buốt hay đau rát như phỏng ở phía gót, nhưng có thể trải dài hết bàn chân, lúc vừa đứng dây sau khi ngồi hoặc nằm lâu. Có thể đi đứng một hồi sau thì giảm đau.
- Đau phía trước mu bàn chân, đau buốt hay cảm giác nóng bỏng, cảm giác như có viên sạn trong giày (metatarsalgia).
- Dễ trật cổ chân do mặt lòng bàn chân có khuynh hướng lật lên trên (supination)
- Xương bị nứt do stress trên xương (stress fracture)
- Méo mó các ngón chân, ngón 2-3-4 co quắp lại hình chữ Z như móng vuốt, như cái búa(claw toes, hammer toes)
Nói chung nên chọn giày có khả năng giảm bớt va chạm cho bàn chân và đầu gối (cushioning), chống đỡ vòm chân (high arch support) để giảm bớt áp lực trên đầu xương bàn chân và gót chân, giảm khuynh hướng bàn chân quay về phía trong ( pronation) và do đó đầu gối và khớp háng quay vặn vào trong (inward rotation, làm đau đầu gối), lòng giày có phần gót đủ sâu (deep heel cup) để ổn định gót chân, cổ giày đủ chắc để bảo vệ và ổn định cổ chân.
Có thể dùng những "orthotic insole" bán riêng, nhét vào giày để thực hiện các mục đích trên (metatarsal support pads, deep heel cups). Nếu đi bộ nhiều, cần đi giày không cứng quá, hay mềm quá (không bẻ cong gấp làm đôi được), có gối đệm chung quanh cổ chân và có đủ chỗ để nhúc nhích các ngón chân. Tránh mang giày quá cũ, mòn, làm đau chân, gây vết chai, bầm móng chân, không đủ thoáng (chân ướt mồ hôi sau khi đi nhiều).
Tất cả các nhận xét trên chỉ có tính cách thông tin.
Trường hợp phức tạp, nên đi khám bác sĩ chuyên về chân (podiatrist, orthopedist).
Chúc bịnh nhân may mắn.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Ngày 29 tháng 10 năm 2019.
Quý vị có thể xem và nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Quý vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com>.