Ông Donald Trump đối mặt với những trở ngại lớn hơn trong nhiệm kỳ tổng thống của mình sau khi đảng Dân chủ giành quyền kiểm soát Hạ viện Hoa Kỳ và cam kết sẽ buộc vị tổng thống thuộc đảng Cộng hòa phải chịu trách nhiệm giải trình sau hai năm có nhiều xáo trộn trong Tòa Bạch Ốc.
Ông Trump và những người cùng đảng Cộng hòa đã mở rộng quyền kiểm soát Thượng viện Hoa Kỳ trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ hôm 6/11, sau một chiến dịch vận động bầu cử gây chia rẽ được đánh dấu với các cuộc đụng độ dữ dội về vấn đề chủng tộc và nhập cư.
Nhưng họ đã mất thế đa số ở Hạ viện, một trở ngại cho ông Trump sau một chiến dịch vận động có ý nghĩa tương tự như cuộc bỏ phiếu đánh giá tín nhiệm về vai trò lãnh đạo của ông.
Tuy còn một số nơi vẫn chưa ngã ngũ, đảng Dân chủ nắm chắc sẽ có thêm 30 ghế, cao hơn con số 23 ghế mà họ cần để đạt thế đa số ở Hạ viện có 435 dân biểu, lần đầu tiên họ đạt được điều này sau 8 năm.
Việc chiếm thế đa số ở Thượng viện không phải là một viễn cảnh khả quan đối với đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử này, và trên thực tế, họ đã không nhận được một làn sóng ủng hộ từ cử tri để có thể kiểm soát cả hai viện của Quốc hội.
Mặc dù vậy, đảng Dân chủ giờ đây sẽ lãnh đạo các ủy ban ở Hạ viện có thể điều tra tổng thống về việc ông khai thuế, có thể có xung đột lợi ích trong kinh doanh, và chiến dịch tranh cử năm 2016 của ông có thể có mối liên hệ với Nga.
Đảng Dân chủ cũng có thể buộc ông Trump phải giảm các tham vọng về lập pháp của ông, có thể làm tiêu tan các lời hứa của ông về thu xếp ngân quỹ cho việc xây bức tường biên giới giữa Mỹ với Mexico, thông qua một gói cắt giảm thuế lớn thứ hai, hoặc thực hiện các chính sách cứng rắn về thương mại.
"Ngày hôm nay có tầm vóc lớn hơn là chuyện Dân chủ hay Cộng hòa, mà nó có ý nghĩa về việc khôi phục sự kiểm soát và cân bằng hiến định đối với chính quyền của ông Trump", bà Nancy Pelosi, lãnh đạo khối đảng viên Dân chủ ở Hạ viện, nói với những người ủng hộ tại bữa tiệc mừng chiến thắng.
BẾ TẮC?
Với thẩm quyền lãnh đạo bị chia sẻ trong Quốc hội và một tổng thống có quan điểm bành trướng về quyền hành pháp, Washington có thể phải chịu sự phân cực chính trị và bế tắc lập pháp sâu sắc hơn nữa.
Chứng khoán châu Âu tăng trở lại hôm 7/11 sau khi các cuộc bầu cử ở Mỹ không mang lại điều gì bất ngờ lớn.
“Với việc người của đảng Dân chủ chiếm quyền kiểm soát Hạ viện, chúng ta giờ đây sẽ phải theo dõi xem bế tắc ở Quốc hội có ý nghĩa thế nào đối với các chính sách. Về tác động đến thị trường, lịch sử cho thấy một Quốc hội bị phân chia thường giúp cổ phiếu tăng giá và chúng tôi hy vọng sẽ lại thấy hình thái này”, Torsten Slok, nhà kinh tế quốc tế hàng đầu của Deutsche Bank, nói.
Các nhà đầu tư thường ủng hộ tình trạng bế tắc của Washington vì nó giữ nguyên trạng và làm giảm sự bất định, mặc dù nhiều người trên thị trường trong giai đoạn này đã hy vọng nghị trình của đảng Cộng hòa vẫn tiếp tục.
Việc đảng Cộng hòa mất quyền kiểm soát Hạ viện sẽ thử thách khả năng thỏa hiệp của ông Trump, một điều mà ông tỏ ra ít quan tâm đến trong hai năm qua khi đảng Cộng hòa kiểm soát cả hai viện của Quốc hội.
Đảng Cộng hòa vẫn có thể làm việc chung với đảng Dân chủ về các vấn đề được cả hai đảng ủng hộ, như gói cải thiện cơ sở hạ tầng hoặc biện pháp bảo vệ chống tăng giá thuốc được kê theo toa.
Toàn bộ số ghế tại Hạ viện đều được bầu lại hôm 6/11. Còn trong cuộc đua vào Thượng viện, đảng Cộng hòa đã có lợi thế vì chỉ có 35 ghế được bầu lại tại Thượng viện gồm 100 thành viên, và nhiều người trong số họ ở các tiểu bang thường ủng hộ đảng Cộng hòa.
Đảng Cộng hòa đã cải thiện được thế đa số mỏng manh của họ tại Thượng viện và đánh bật 4 thượng nghị sĩ đảng Dân chủ đương nhiệm: Bill Nelson ở Florida, Joe Donnelly ở Indiana, Heidi Heitkamp ở Bắc Dakota và Claire McCaskill ở Missouri.
Trong 36 cuộc đua đến chức thống đốc, đảng Dân chủ đã giành được quyền kiểm soát ở các bang ủng hộ ông Trump vào năm 2016 nhưng đã thua trong các cuộc đua ở hai bang được chú ý nhiều là Florida và Ohio.
Người ta dự báo rằng sau khi giành chiến thắng, các đảng viên Dân chủ ở Hạ viện sẽ cố gắng làm cho chính sách của Mỹ trở nên cứng rắn hơn đối với Ả-rập Xê-út, Nga và Triều Tiên, đồng thời duy trì hiện trạng đối với các khu vực nóng như Trung Quốc và Iran.
Họ có thể gây khó khăn cho ông Trump bằng cách tiến hành một cuộc điều tra mới của quốc hội về những cáo buộc là Nga can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016 có liên quan đến ông. Đảng Dân chủ đang chờ kết quả của một cuộc điều tra cấp liên bang hiện vẫn đang diễn ra, do Công tố viên Đặc biệt Hoa Kỳ Robert Mueller đứng đầu, về vai trò của Nga trong cuộc bầu cử đó.
Moscow phủ nhận về sự can thiệp và ông Trump phủ nhận đã có bất kỳ sự thông đồng nào.
Chỉ cần thế đa số ở Hạ viện là đủ để luận tội ông Trump nếu có bằng chứng về việc ban vận động tranh cử của ông có sự thông đồng, hoặc có bằng chứng là tổng thống cản trở cuộc điều tra liên bang. Nhưng Quốc hội không thể bãi nhiệm ông nếu không được sự ủng hộ từ 2/3 Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát, đây là một kịch bản khó xảy ra.
Hầu hết các ứng cử viên Dân chủ trong các cuộc đua sít sao đều đã tránh chỉ trích gay gắt ông Trump trong giai đoạn cuối của chiến dịch vận động bầu cử giữa kỳ, thay vào đó, họ tập trung vào các vấn đề thiết thực như duy trì bảo hiểm y tế cho những người bị các bệnh từ trước, bảo vệ tiền hưu trí từ quỹ an sinh xã hội và chương trình chăm sóc sức khỏe Medicare cho người già.
Việc đảng Cộng hòa thắng lợi ở Thượng viện chắc chắn sẽ thúc đẩy các nỗ lực của đảng về việc chuẩn thuận bổ nhiệm các thẩm phán liên bang có tư tưởng bảo thủ trong phiên họp cuối của Quốc hội nhiệm kỳ cũ sẽ bắt đầu vào tuần tới, cũng như khi Quốc hội nhiệm kỳ mới triệu tập từ tháng 1 năm sau.