Đường nhân tạo aspartame là một ‘chất có thể gây ung thư’ nhưng vẫn an toàn khi tiêu thụ ở mức đã được cho phép trước nay, hai nhóm có liên kết với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố hôm 14/7.
Tuyên bố này là kết quả làm việc của hai hội đồng chuyên gia riêng biệt thuộc WHO, một xem xét xem có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy một chất có tác hại tiềm ẩn hay không và một đánh giá mức độ rủi ro thực tế mà chất đó thực sự gây ra.
Aspartame là một trong những chất tạo ngọt phổ biến nhất thế giới, được sử dụng trong các sản phẩm từ nước ngọt ‘diet’ cho đến kẹo cao su.
Trong cuộc họp báo trước khi loan báo công khai quyết định vừa kể, người đứng đầu bộ phận dinh dưỡng của WHO, Francesco Branca, đã tìm cách giúp người tiêu dùng hiểu được những tuyên bố có vẻ mâu thuẫn, đặc biệt là những người dùng đường nhân tạo để kiêng cữ đường tự nhiên.
“Nếu người tiêu dùng đứng trước quyết định nên uống cola có chất làm ngọt hay cola có đường, tôi nghĩ nên cân nhắc lựa chọn thứ ba – đó là uống nước thay vì uống cola,” ông Branca nói.
Trong tuyên bố đầu tiên về aspartame được công bố vào đầu ngày 14/7, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) có trụ sở tại Lyon cho biết aspartame là ‘chất có thể gây ung thư’, nghĩa là có một số bằng chứng rằng nó có thể gây ung thư.
Tuyên bố này không kể tới số lượng tiêu thụ tới mức nào thì có nguy cơ, điều này vốn được xem xét bởi một hội đồng riêng biệt là Ủy ban Hỗn hợp của WHO và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp (FAO) về Phụ gia Thực phẩm gọi tắt là JECFA, có trụ sở tại Geneva.
Sau khi tiến hành đánh giá toàn diện, JECFA hôm 14/7 cho biết họ không thấy có bằng chứng thuyết phục về tác hại do aspartame gây ra và tiếp tục khuyến nghị mọi người nên duy trì mức tiêu thụ aspartame dưới 40mg/kg mỗi ngày.
Tổ chức này lần đầu tiên xác lập ra mức đó vào năm 1981 và các cơ quan quản lý trên toàn thế giới có hướng dẫn tương tự cho dân số của họ.
Một số nhà khoa học không tham gia các cuộc đánh giá vừa kể cho biết bằng chứng liên kết aspartame với ung thư là yếu. Các hiệp hội công nghiệp thực phẩm và thức uống khẳng định các quyết định vừa kể cho thấy aspartame là an toàn và là một lựa chọn tốt cho những người muốn giảm lượng đường trong chế độ ăn uống.
WHO nói với mức tiêu thụ hiện tại thì, ví dụ, một người nặng từ 60-70kg sẽ phải uống hơn 9 tới 14 lon nước ngọt mỗi ngày mới vượt quá giới hạn cho phép, dựa trên hàm lượng aspartame trung bình trong nước ngọt – nghĩa là khoảng 10 lần những gì hầu hết mọi người đang tiêu thụ.
Ông Branca nói: “Kết quả của chúng tôi không chỉ ra rằng việc tiêu thụ không thường xuyên có thể gây rủi ro cho hầu hết người tiêu dùng.”
Ông cho biết WHO không thúc giục các công ty loại bỏ hoàn toàn aspartame ra khỏi sản phẩm của họ mà thay vào đó kêu gọi sự tiết chế vừa phải từ cả nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng. Đầu năm nay, WHO nói không có bằng chứng nào cho thấy các loại đường nhân tạo đã giúp kiểm soát cân nặng, điều mà ngành công nghiệp thực phẩm đang tranh cãi.
Bằng chứng có giới hạn
Reuters tháng rồi đưa tin rằng IARC sẽ xếp aspartame vào nhóm 2B như là ‘chất có thể gây ung thư’ cùng với chiết xuất lô hội và các loại rau muối truyền thống của châu Á.
Hội đồng IARC hôm 14/7 cho biết họ đã đưa ra phán quyết dựa vào ba cuộc nghiên cứu trên người được thực hiện ở Hoa Kỳ và Châu Âu mà qua đó cho thấy có mối liên hệ giữa ung thư biểu mô tế bào gan, một dạng ung thư gan, với việc tiêu thụ chất tạo ngọt. Nghiên cứu đầu tiên loại này được công bố từ năm 2016.
Hội đồng IARC nói bằng chứng hạn chế từ các nghiên cứu trên động vật trước đó cũng là một yếu tố, mặc dù các nghiên cứu được đề cập đang gây tranh cãi. IARC cho biết cũng có một số bằng chứng hạn chế rằng aspartame có một số đặc tính hóa học có liên quan đến ung thư.
“Theo quan điểm của chúng tôi, đây thực sự là lời kêu gọi cộng đồng nghiên cứu cố gắng làm rõ hơn và hiểu rõ hơn về nguy cơ gây ung thư có thể có hoặc không do tiêu thụ aspartame,” tiến sĩ Mary Schubauer-Berigan, quyền trưởng chương trình chuyên khảo của IARC, cho biết.
Các nhà khoa học không có liên hệ tới các cuộc đánh giá của WHO cho biết bằng chứng cho thấy aspartame gây ung thư là yếu.
Ông Paul Pharaoh, giáo sư dịch tễ học ung thư tại Trung tâm Y tế Cedars Sinai ở Los Angeles, Hoa Kỳ, cho biết: “Nhóm 2B là một phân loại rất bảo thủ ở chỗ hầu như bất kỳ bằng chứng nào về khả năng gây ung thư, dù thiếu sót đến đâu, cũng sẽ đưa chất đó vào phạm trù này hoặc cao hơn”. Ông cho biết JECFA đã kết luận rằng không có ‘bằng chứng thuyết phục’ về tác hại.
“Công chúng không nên lo lắng về nguy cơ ung thư liên quan đến một hóa chất được IARC phân loại là Nhóm 2B," giáo sư Pharaoh nói.
Kết luận của WHO “một lần nữa khẳng định aspartame là an toàn,” Kate Loatman, giám đốc điều hành của Hội đồng Quốc tế Các Hiệp hội Nước giải khát, cho biết.
Frances Hunt-Wood, tổng thư ký của Hiệp hội Chất tạo ngọt Quốc tế, nói: “Aspartame, giống như tất cả các chất tạo ngọt có hàm lượng calo thấp/không có calo, khi được sử dụng như một phần của chế độ ăn uống cân bằng, sẽ cung cấp cho người tiêu dùng sự lựa chọn để giảm lượng đường hấp thụ, một mục tiêu quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng.”