Ba nước Tây Phi đang ở trung tâm ổ dịch Ebola có ít nhất một điểm tương đồng, đó là hệ thống y tế yếu kém. Các chuyên gia nói điều đó đã ngăn cản Guinea, Liberia và Sierra Leone trong việc ứng phó nhanh chóng và hiệu quả dịch bệnh.
Tổ chức phi chính phủ bất vụ lợi quốc tế - Khoa học Quản lý về Y tế - nói rằng “hệ thống y tế mạnh là chìa khóa cho việc ứng phó thành công dịch Ebola và các bệnh truyền nhiễm khác.”
Ông Dan Nelson là chuyện gia phụ trách về các nước yếu của tổ chức này. Ông cho biết điều thường thiếu ở các nước này là hệ thống chăm sóc y tế yếu kém.
“Họ có khuynh hướng không có đủ nhân viên có trình độ. Họ có xu hướng không có hệ thống thu thập dữ liệu thông thường đáng tin cậy. Do đó rất khó để có một kế hoạch tốt. Cơ sở vật chất nghèo nàn. Thiếu trang thiết bị. Thiếu vật tư. Thiếu các thuốc men cần thiết.”
Ông nói có một nguyên nhân mà nhiều nước đang phát triển không đầu tư vào hệ thống y tế.
“Nhiều nước bị kẹt về tài chính để khởi sự, đặc biệt những nước đang có xung đột hay hậu xung đột. Trong thời gian xung đột, các nguồn lực thường bị chuyển sang cho chiến tranh và cho an ninh nói chung. Đây cũng là khuynh hướng ở các nước nghèo hơn. Do đó nếu bạn nhìn vào các chỉ số kinh tế cơ bản, bạn sẽ thấy rằng hầu hết các nước yếu thực sự quá nghèo để khởi sự và rất khó tìm kinh phí ngay cả trong thời điểm tốt nhất cho các cơ sở y tế.”
Ông Nelson cho biết những nước này thường thiếu cơ sở hạ tầng cho việc giáo dục và đào tạo nhân viên y tế.
Nhiều nhân viên y tế bị tấn công, không phải chỉ trong tình huống xung đột, nhưng ở cả các nước bị nhiễm Ebola. Nhiều người đã bị các cư dân trong các thị trấn và làng mạc đe dọa khi họ nỗ lực ứng phó với dịch Ebola. Nhiều người bị đổ lỗi vì sự sợ hãi và thành kiến xung quanh căn bệnh.
Còn có nguyên nhân thiếu nhân viên y tế ở các nước đang phát triển. Nhiều người đã bỏ đi vì có việc làm tốt hơn ở các quốc gia giàu có hơn.
Tại Guinea, Liberia và Sierra Leone, bản thân nhiều nhân viên y tế đã bị nhiễm virus Ebola. Ông Nelson nói:
“Nói chung, nhân viên y tế là ở tiền tuyến. Đôi khi, họ được đào tạo không đủ để đối phó với một tình huống như thế này và đôi lúc họ thiếu trang thiết bị. Bạn thấy những người của WHO, CDC đến đây trong những bộ trang phục chống lây nhiễm, họ gần như được ngăn chặn hoàn toàn khỏi nguy cơ bị lây nhiễm. Ngay cả với những bộ trang phục bảo hộ đó, đôi khi bạn vẫn bị lây nhiễm. Có khi chỉ là thiếu may mắn. Mặc dù có đồ bảo hộ, vẫn có thể có một mũi kim đâm thủng bộ quần áo và bạn vẫn có thể bị lây nhiễm.”
Giới chức của tổ chức Khoa học Quản lý về Y tế cho biết để xây dựng một hệ thống chăm sóc y tế mạnh, điều quan trọng là phải có phụ nữ tham gia vào. Đồng thời, hệ thống cần phải đủ bền, đủ mạnh để chịu được các cú sốc và chấn thương. Dịch Ebola và thiên tai là hai ví dụ. Ông Nelson cho biết:
“Đặc biệt ở châu Phi nơi đa phần kinh nghiệm của tôi là có một sự sáng tạo đáng ngạc nhiên trong cách giải quyết vấn đề. Họ quen với việc làm việc trong những hoàn cảnh cơ sở hạ tầng rất nghèo nàn mà vẫn làm xong mọi việc. Tuy nhiên, họ vẫn cần các nguồn lực.”
Ông nói rằng điều quan trọng là làm việc với người dân địa phương trong việc xây dựng hệ thống y tế. Ông nói khi đưa những nhân viên y tế bên ngoài vào để giúp đỡ trong một cuộc khủng hoảng, họ phải làm quen với văn hóa và phong tục địa phương.
Một trong những vấn đề mà các nhân viên y tế phải đối diện với dịch Ebola là một số người thậm chí phủ nhận sự tồn tại của căn bệnh. Ông Nelson cho biết các chiến dịch giáo dục có thể giúp cho việc này, bao gồm việc sử dụng đài phát thanh địa phương ở các khu vực nông thôn.