Gây chú ý một cách bất thường, chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng thống Đài Loan trong tháng này đã củng cố hình ảnh của bà ở trong nước nhưng khiến Bắc Kinh giận dữ, dẫn đến việc một chuỗi cửa hàng cà phê Đài Loan bị tẩy chay ở Trung Quốc. Chặng dừng chân này còn có thể là nguyên do khiến Đài Loan mất thêm một đồng minh ngoại giao, theo các nhà phân tích.
Ghé ngang qua Hoa Kỳ, bà Thái Anh Văn đã đọc một bài diễn văn tại thành phố Los Angeles vào ngày 13/8 và hôm Chủ nhật, bà trở thành tổng thống Đài Loan đầu tiên - tính từ thập niên 1970, tới thăm một cơ sở liên bang khi bà tham quan Trung tâm Hàng không và Không gian Hoa Kỳ (NASA) ở Houston.
Các chặng dừng của bà Thái Anh Văn trên đường tới thăm các đồng minh của Đài Loan ở châu Mỹ Latinh gây nhiều chú ý hơn so với các chuyến đi của các vị tổng thống tiền nhiệm. Điều đó đã khiến Trung Quốc tức giận.
Bắc Kinh đã yêu cầu Hoa Kỳ hủy bỏ những chặng dừng chân của bà Thái, đồng thời cáo buộc bà là âm mưu tách Đài Loan ra khỏi Trung Quốc.
Dân mạng Trung Quốc kêu gọi tẩy chay chuỗi quán cà phê 85C của Đài Loan, và hôm thứ Ba, Đài Loan cắt đứt quan hệ với El Salvador, nước thứ năm trong vòng hai năm qua đã bỏ Đài Loan để quay sang công nhận Trung Quốc.
Trung Quốc từ trước tới giờ vẫn tuyên bố chủ quyền đối với Đài Loan, và nhất mực cho rằng hòn đảo tự trị này không có quyền có quan hệ ngoại giao với nước ngoài.
"Xét về mặt thời điểm, động thái của Trung Quốc liên quan tới El Salvador rõ ràng có liên quan tới chuyến thăm của bà Thái Anh Văn", bà Yun Sun, đồng Phó Giám Đốc Chương trình Đông Á tại Trung tâm nghiên cứu Stimson tại Washington nói.
"Động thái đó rõ ràng thể hiện ý muốn trừng phạt, trả thù. Chuyến thăm Hoa Kỳ của bà Thái chưa có tiền lệ, xét về mức độ chào đón tích cực đối với bà Thái Anh Văn và sự chú ý đến chuyến thăm này".
Được ủng hộ trong nước, gây phẫn nộ ở Trung Quốc
Giới phân tích cũng đồng tình với quan điểm vừa kể, cho rằng những lần xuất hiện của bà Thái Anh Văn tại Hoa Kỳ sẽ giúp củng cố hình ảnh của bà ở trong nước.
Bực bội vì những áp lực từ Trung Quốc, cư dân Đài Loan trông chờ các nhà lãnh đạo của mình mang về những thành tựu về chính sách đối ngoại với các đồng minh không chính thức của Đài Loan, là Nhật Bản và Hoa Kỳ.
Những chuyến đi của bà Thái Anh Văn phản ánh sự cải thiện trong các quan hệ giữa Đài Loan và Hoa Kỳ hồi gần đây. Trong số những dấu hiệu tích cực trong các quan hệ song phương, có một dự luật ở Washington, kêu gọi nên có thêm các chuyến thăm cấp cao, và bước đầu tiên hướng tới việc bán công nghệ tàu ngầm của Mỹ cho Đài Loan.
Ông Wu Chung-li, một nhà nghiên cứu khoa học chính trị tại tổ chức nghiên cứu khoa học Academia Sinica ở Đài Bắc, nhận định rằng những thiện cảm dành cho bà Thái Anh Văn ở trong nước mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Đảng Dân chủ Tiến bộ của bà đang chuẩn bị cho các cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 năm nay. Đảng của bà Thái Anh Văn đang tranh giành sự ủng hộ của cử tri với một chính đảng hậu thuẫn việc thắt chặt các quan hệ với Hoa lục.
Nhà nghiên cứu nói Đảng Dân chủ Tiến bộ của bà Thái đang tìm cách "đạt được thành công trong việc kết nối với nước ngoài."
Cứ mỗi lần một nhà lãnh đạo Đài Loan dừng chân tại Hoa Kỳ - thường là trên đường đi thăm các đồng minh của Đài Loan ở châu Mỹ Latinh, là Trung Quốc lại nổi giận. Tuy nhiên theo một số học giả thì chính quyền cộng sản ở Bắc Kinh không mấy có ảnh hưởng tại Washington tại thời điểm này khi mà hai nước đang gấu ó với nhau về mặt thương mại,.
Chính phủ Đài Loan đã phản bác chỉ trích từ Trung Quốc rằng chuyến đi của bà Thái là nhằm mục đích ly khai, tách Đài Loan ra khỏi quyền cai trị của Trung Quốc. Hai bên đã có một hệ thống cầm quyền riêng rẽ từ sau cuộc nội chiến trong những năm 1940, mặc dù Đài Loan chưa từng tuyên bố độc lập chính thức.
Hệ quả
Trong chặng dừng chân ở Los Angeles, bà Thái đã tới thăm một tiệm cà phê thuộc chuỗi cửa hàng 85C Bakery Café của Đài Loan. Tin này đã làm dấy lên làn sóng kêu gọi tẩy chay các cửa hàng này tại Trung Quốc.
Trước áp lực đó, chủ nhân của chuỗi cửa hàng cà phê đã đăng một tuyên bố nói rằng chuỗi cửa hàng 85C ủng hộ “Đồng thuận 1992”, một thỏa thuận ngầm giữa Bắc Kinh và Đài Bắc về “một nước Trung Hoa”, kêu gọi đối thoại giữa Đài Loan và Trung Quốc mà rốt cuộc có thể bao gồm vấn đề thống nhất chính trị.
Điều kiện này đòi cả hai bên đàm phán trong tư cách là thành viên của một nước Trung Hoa duy nhất. Tổng Thống Đài Loan Thái Anh Văn bác bỏ chính sách đó, một chính sách mà các nhà phê bình nói Bắc Kinh đã dùng để khẳng định yêu sách chủ quyền đối với đảo Đài Loan.
Hôm thứ Hai, Đài Loan tuyên bố cắt đứt quan hệ với El Salvador vì Đài Bắc không có khả năng cạnh tranh với Trung Quốc để đáp ứng đòi hỏi tài chính của El Salvador. Hiện danh sách các nước có quan hệ chính thức với Đài Loan chỉ còn lại 17 quốc gia, so với hơn 175 nước công nhận Bắc Kinh.
Giáo sư Liu Yi-jiun thuộc Đại học Fo Guang ở Đài Loan nói Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang làm hết sức mình để hạn chế những sự tiếp xúc với quốc tế của Đài Loan.
Ông nói:
"Tôi nghĩ rằng các mối quan hệ hiện tại giữa Đài Loan và Trung Quốc đang chịu áp lực lớn, rất lớn, và thật sự không biết những gì sẽ xảy ra.”