VOA: Qua những gì ông ghi nhận được, liệu vụ tàu hải giám Trung Quốc cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 2 trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam có phải là nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua hay không, thưa ông? Ông Dương Danh Dy: Không những là nghiêm trọng nhất mà nó còn đánh dấu một bước leo thang mới của Trung Quốc trong việc bành trướng ra biển Đông. Tại sao tôi lại nói như thế? Trước đây, mấy tàu ngư chính có va chạm thì chỉ va chạm với tàu đánh cá của Việt Nam thôi, nhưng bây giờ thì đường hoàng ba cái tàu có số hiệu hẳn hoi dám cắt cáp của một đơn vị quốc doanh của Việt Nam chứ không phải dân thường.
Tôi đánh giá rõ ràng đây là một bước leo thang mới rất nghiêm trọng của nhà cầm quyền Trung Quốc trong ý đồ bành trướng, và nếu Việt Nam cũng như các nước trong khu vực hay các nước lớn trên thế giới không biểu thị thái độ đúng mức thì chắc chắn nhà cầm quyền Bắc Kinh sẽ còn đi những bước mới nữa.
Mà tôi xin nói lại rằng ông Lương Quang Liệt, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, nói rằng quân đội Trung Quốc không dính líu gì tới vụ này. Nghe thế, người không biết thì cho rằng có thể đó không phải là quân đội Trung Quốc, nhưng mà tôi chỉ xin đặt một câu, nếu như các chiến sĩ hải quân thuộc Quân Giải phóng Trung Quốc thay đổi áo thường phục, thì lập tức họ sẽ trở thành mấy sĩ quan và thủy thủ trên tàu hải giám vừa rồi.
VOA: Theo dõi truyền thông Trung Quốc, ông thấy họ đưa tin về vụ tàu Bình Minh 02 cũng như các cuộc phản đối ở Việt Nam như thế nào?
Ông Dương Danh Dy: Tôi theo dõi thì thấy nói chung là họ cũng rón rén đấy. Tôi phải nói lại như này, gọi là biểu tình thì cũng không chuẩn xác, mà gọi là tụ tập thì cũng không chuẩn xác. Theo tôi, phải gọi đúng là đây là một cuộc tuần hành để thể hiện ý chí bảo vệ chủ quyền lãnh hải của nhân dân Việt Nam. Đấy là điểm thứ nhất, và thứ hai là để cảnh cáo cho những kẻ âm mưu bành trướng ở biển Đông là hãy coi chừng, hãy thấy được ý chí và thấy được sức mạnh của nhân dân Việt Nam.
Tôi thấy rằng là phía Trung Quốc đưa tin thì lúc đầu họ không dám đưa thông tin của họ đâu, mà họ đưa lại tin của AFP. Họ cũng dùng chữ tụ tập và chỉ đưa tin về việc vài trăm người ở Hà Nội bị xua đuổi. Họ không dám nói tới cuộc tuần hành lớn ở TP HCM. Họ lờ đi không nói đến. Rồi sau đó dần dần mức độ đưa tin cũng leo thang dần lên, nhưng theo tôi thấy thì cũng có mức độ thôi.
VOA: Ông nhận định ra sao về việc Bộ Ngoại giao hai nước lên tiếng qua lại với những lời lẽ cứng rắn, trong đó Hà Nội tuyên bố rằng Trung Quốc đang cố tình làm dư luận hiểu nhầm khu vực không có tranh chấp thành khu vực tranh chấp, trong khi Bắc Kinh cho rằng các nỗ lực làm phức tạp hóa tình hình ở biển Đông đi ngược lại với ý nguyện của cộng đồng quốc tế?
Ông Dương Danh Dy: Như tôi đã nói ban đầu, đây là bước leo thang mới của nhà cầm quyền Bắc Kinh, mà cái này chắc chắn là, những vị ở Bộ Ngoại giao Việt Nam thấy rõ điểm này, cho nên người ta phải lên tiếng mạnh dạn. Còn phía Trung Quốc vì ý đồ bị bóc trần trước dư luận thế giới thì buộc phía Trung Quốc phải tung ra luận điệu bào chữa cho thái độ bành trướng ngang ngược của họ thôi.
Sau khi Trung Quốc làm việc này thì lập tức Hội nghị ASEAN ở Singapore lên án, rồi sự đồng thuận của ASEAN trong việc không làm căng thẳng tình hình biển Đồng, rồi giải quyết vấn đề biển Đông thông qua đa phương, không tán thành ‘đường lưỡi bò’ của Trung Quốc và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lên tiếng.
VOA: Ông có thấy ngạc nhiên khi lần này, báo chí Việt Nam mạnh mẽ chỉ trích Trung Quốc không?
Ông Dương Danh Dy: Tôi không ngạc nhiên vì theo tôi đó là lẽ đương nhiên. Đến lúc chúng ta phải làm. Người Việt Nam dù có nhân nhượng đến đâu, có muốn hòa bình chung sống với Trung Quốc đến đâu cũng không thể lùi được nữa rồi vì đây là một bước leo thang mới. Đây là lần đầu tiên tàu Trung Quốc xuất hiện trước một đoàn tàu khảo sát của Việt Nam. Họ xuất hiện không phải với tàu ngư chính mà là tàu hải giám có số hiệu.
Những tàu đó thực chất, theo tôi, là chiến hạm trá hình, và có thể có cả các sĩ quan hải quân mặc thường phục ở trên đó. Mà xâm phạm là xâm phạm tàu quốc doanh của Việt Nam làm nhiệm vụ chứ không phải là tàu đánh cá. Đây là một cái mới. Nếu ta không ngăn chặn, không phản đối thì Trung Quốc sẽ làm nữa.
VOA: Ông đánh giá ra sao về việc xử lý của chính phủ Việt Nam trong vụ này, thưa ông?
Ông Dương Danh Dy: Tôi cho rằng thái độ của chính quyền Việt Nam cũng như của nhân dân Việt Nam thì một mặt biểu hiện rõ tinh thần kiên quyết bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của mình và một mặt khác cũng thể hiện rõ cái kiềm chế và vẫn muốn giữ gìn quan hệ với Trung Quốc, không đi đến chỗ căng thẳng thêm.
VOA: Vậy theo ông, những sự kiện vừa qua tác động ra sao tới quan hệ hai nước?
Ông Dương Danh Dy: Theo tôi, tất nhiên đây là một việc không đẹp trong quan hệ. Người Việt Nam không mong muốn có bước này. Nhưng đây là do nhà cầm quyền Trung Quốc gây ra thôi nên họ phải gánh chịu thôi. Hậu quả như thế nào họ phải gánh chịu thôi.
Nhân dân Việt Nam không thể nào im lặng trước những việc làm ngang ngược của Trung Quốc như vậy được. Nếu Trung Quốc còn có những hành động ngang ngược, ngang trái, leo thang hơn nữa, thì tôi dám chắc rằng những cuộc tuần hành, thể hiện ý chí của nhân dân Việt Nam sẽ còn mạnh mẽ hơn nữa.
Mời quý vị đọc thêm các bài về chủ đề tranh chấp biển Đông từng được phát sóng trong chuyên mục 'Câu chuyện Việt Nam':
‘Căng thẳng ở biển Đông sẽ ngày càng leo thang’
Trung Quốc không còn coi biển Đông là ‘lợi ích cốt lõi’?
‘Các bên đều mong muốn biển Đông ổn định’
Bắc Kinh 'đang ngày càng mạnh bạo' ở khu vực biển Đông
‘Việt Nam có thể thất bại khi quốc tế hóa tranh chấp biển Đông’
‘Bắc Kinh muốn chia rẽ ASEAN về biển Đông’
Hoa Kỳ 'không có ý định làm leo thang căng thẳng biển Đông'
Giới chức Mỹ: ‘An ninh biển là lĩnh vực ưu tiên trong quan hệ với VN’
Cám ơn ông Dương Danh Huy. Đến đây cũng đã kết thúc chuyên mục ‘Câu chuyện Việt Nam’ do Nguyễn Trung phụ trách, phát sóng vào lúc 10 giờ tối thứ Bảy hàng tuần. Quý vị có thể bình luận về bài tường thuật này cũng như đọc các tin tức mới nhất, xem các phóng sự video, bình luận, trao đổi với các độc giả khác trên trang web của chúng tôi ở địa chỉ www.voatiengviet.com cũng như trên các trang web xã hội Facebook, Twitter và Yahoo 360 plus. Nguyễn Trung xin chân thành cám ơn và hẹn gặp lại quý vị trong chương trình tuần sau.