Một chương trình thị thực ít được biết đến cho phép các sinh viên quốc tế đến học tại các cao đẳng và đại học của Mỹ - và thẻ xanh – tuy nhiên chi phí thì chỉ có ít người mới có khả năng.
Chương trình EB-5, hay còn gọi là chương trình Thị thực Đầu tư, không hạn chế nơi làm việc hay bao nhiêu thời gian sinh viên có thể làm việc ngoài giờ học và cho phép họ ở lại Mỹ sau khi tốt nghiệp. Đây là hai ưu đãi không có đối với các sinh viên diện thị thực F-1, theo trang EB-5 Daily, một trang web chuyên tổng hợp tin tức về chương trình EB-5.
Tuy nhiên, để có được sự ưu đãi này, các ứng viên phải đầu tư ít nhất 500.000 đô la.
“Có rất nhiều sinh viên quốc tế giàu có đến Mỹ, và rất nhiều người trong số họ rất muốn ở lại sau khi tốt nghiệp,” Ishaan Khanna, một người vừa tốt nghiệp và có visa EB-5, cho biết. “Do đó, đối với họ chương trình này có ý nghĩa.”
Khanna đến Mỹ từ Ấn Độ dưới thị thực du học F-1 để theo học tại Đại học Loyola Marymount ở Los Angeles. Khi gần tốt nghiệp, anh ấy bắt đầu tìm cách để ở lại Mỹ làm việc.
“Nếu tôi muốn tiến triển trong sự nghiệp thì ở lại Mỹ, nhất là gần Thung lũng Silicon, là điều không phải bàn cãi,” Khanna cho biết. Anh ấy bắt đầu tìm hiểu về thị thực EB-5 trong năm học cuối.
Chương trình thị thực EB-5 ra đời vào năm 1990 để khuyến khích đầu tư nước ngoài và tạo công ăn việc làm cho người Mỹ, theo Bộ An ninh Nội địa.
Để nhận được thị thực này, ứng viên phải đầu tư ít nhất 500.000 đô la hoặc là trực tiếp vào doanh nghiệp hoặc là vào một trung tâm khu vực vốn là công ty tư nhân để gom góp những khoản đầu tư này.
“Trung tâm khu vực EB-5 là một đơn vị kinh tế, công hay tư, ở Mỹ, có nhiệm vụ là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế,” theo Dịch vụ Di trú và Công dân Hoa Kỳ (USCIS). “Các trung tâm khu vực là do USCIS lập nên để tham gia vào Chương trình Thị thực Đầu tư.
Mỗi dự án đầu tư chỉ được xét duyệt nếu nó tạo ra hay giữ được ít nhất 10 công việc toàn thời gian.
Đại đa số những người đầu tư EB-5 — 91,5% trong năm 2016 — đã chọn đầu tư vào các trung tâm khu vực. Những người được chọn sẽ nhận được thẻ xanh có thời hạn hai năm và thẻ xanh này sẽ trở thành vĩnh viễn nếu đáp ứng được yêu cầu tạo việc làm.
Tuy nhiên do có ít giám sát mà chương trình EB-5 đã bị lạm dụng, những người chỉ trích cho hay.
“Tôi có thể nói hàng giờ về sự tham nhũng của chương trình này,” Thượng nghị sỹ Charles Grassley, một trong những người chỉ trích chương trình này nặng nề nhất, nói.
“Các nhà đầu tư bỏ tiền vào mà họ còn không biết số tiền đó được sử dụng để làm gì,” luật sư Khanh Phạm, một luật sư về di trú, nói. “Về mặt pháp lý, số tiền này đáng lẽ phải bỏ vào đầu tư và tạo ra việc làm.”
Nhưng đôi khi, số tiền đó được sử dụng để trả các khoản vay trước đó hay được bỏ trong ngân hàng.
Đôi khi số tiền đó bị biển thủ, theo một số vụ việc trong tòa án. Hồ sơ cho thấy 287 trung tâm khu vực đã bị hủy hợp đồng với chính phủ Mỹ do hoặc là không nộp được thông tin theo yêu cầu cho USCIS hay không phục vụ mục đích thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong tháng này, có 1.382 trung tâm khu vực được phê chuẩn.
Hồi năm trước, gia đình của Jared Kushner, con rể của Tổng thống Trump và một cố vấn cấp cao Nhà Trắng, đã bị điều tra vì mối liên hệ của gia đình Kushner với tổng thống có thể giúp các nhà đầu tư giữ được thẻ xanh thông qua chương trình EB-5. Cuộc điều tra vẫn đang diễn ra.
Sức hấp dẫn của thẻ xanh là không thể phủ nhận. Với thẻ xanh, sinh viên quốc tế có thể ‘làm việc, sinh sống, nghiên cứu được tự do như họ muốn,” Khanna nói.
Các sinh viên có thẻ xanh có sức hấp dẫn hơn đối với các nhà tuyển dụng, Khanna nói.
“Thật lòng mà nói, nếu anh không có thẻ xanh thì anh rất khó tìm việc ở Mỹ,” ông nói thêm.
“Tôi đã được SpaceX phỏng vấn và tôi nhớ mình đã qua được vòng phỏng vấn thứ nhất,” Khanna nhớ lại về công ty được xem là nhà sáng tạo hàng đầu trong công nghệ không gian.
“Họ nhìn vào hồ sơ của tôi và họ nói: “Ồ anh không phải là công dân à? Anh không có thẻ xanh? Và tôi nói ‘không’ rồi họ nói: “Như vậy không được rồi.”
“Có thể được làm việc ở Mỹ mà không cần phải được tài trợ thị thực là một chuyện lớn,” anh nói.
USCIS có thể cấp cho đến 10.000 EB-5 thị thực mỗi năm, tuy nhiên khó mà có con số chính xác có bao nhiêu sinh viên quốc tế ở Mỹ có thị thực EB-5.
“Tôi có thể cho rằng có đến hàng trăm sinh viên được nhận EB-5 mỗi năm,” ông Stephen Yale-Loehr, giáo sư luật tại Trường Luật Cornell, nói. “Tuy nhiên không ai biết chắc cả. Chỉ có thể biết được có đến hàng trăm.”
Tuy nhiên, anh Khanna nói rằng anh biết rất nhiều người muốn có thị thực EB-5, nhất là sinh viên.
Do các trung tâm khu vực có lợi nhuận từ việc đầu tư nhân danh các ứng viên EB-5, họ có động lực để thu hút tất cả những ai có thể đầu tư cho dù có trẻ tuổi đến đâu đi nữa.
Trên trang web của họ, các trung tâm này ca ngợi các giá trị của thị thực của EB-5 so với thị thực du học F-1 truyền thống.
Mặc dù phụ huynh và các gia đình lâu nay vẫn chi tiền, nhưng đôi khi các sinh viên sẽ quyết định đầu tư ở đâu.
“Đó có lẽ là phần khó khăn nhất của quá trình xét duyệt EB-5 cho rất nhiều nhà đầu tư,” ông Yale-Loehr, giáo sư luật di trú, cho biết.
“Tôi so sánh nó với một khối Rubik,” ông giải thích. “Cấu phần di dân phải hài hòa với cấu phần đầu tư, phải hài hòa với cấu phần tạo việc làm... Đôi khi, nếu các sinh viên học chuyên ngành kinh doanh, họ rất sành sỏi.”
Tuy nhiên anh Khanna, người học về quản lý hệ thống thông tin ứng dụng khi anh bắt đầu xin thị thực EB-5, nói rằng quyết định đầu tư ở đâu là rất khó. Anh đã bỏ ra hàng tháng trời nghiên cứu và tận dụng các tài liệu trong trường, tìm đến các giáo sư tài chính để hỏi.
Cuối cùng anh quyết định đầu tư vào khách sạn Four Seasons ở Puerto Rico thông qua một trung tâm khu vực có tên gọi là EB5 United có trụ sở ở Santa Monica, California. Giờ đây anh đã làm việc EB5 United với tư cách là giám đốc quan hệ nhà đầu tư phụ trách với Ấn Độ.
“Nếu gia đình anh có tiền của, thì hãy làm đi,” Khanna khuyên.
Vậy còn số tiền mà Khanna bỏ vào để lấy được EB-5?
“Đó phần lớn là khoản tiền tiết kiệm của gia đình tôi,” anh nói.
Thượng nghị sỹ Grassley thường xuyên kêu gọi cải các chương trình EB-5 và mới đây còn yêu cầu Quốc hội đóng cửa hết các trung tâm khu vực.
Vào ngày 30/9, chương trình này được kéo dài cho đến sau bầu cử giữa kỳ. Tuy nhiên, nó sẽ được đưa ra Quốc hội xem xét lại vào ngày 7/12. Cho đến khi đó, sinh viến tìm kiếm lựa chọn thay thế cho thị thực F-1 vẫn có thể xem xét xin EB-5 nếu như họ có khả năng.