Vào lúc các chính trị gia vận động cho cuộc tổng tuyển cử ngày 3 tháng 7 sắp tới, các chính đảng lớn đang đề nghị những khoản bảo đảm lợi tức và tăng cao giá gạo trong cố gắng lấy phiếu của cộng đồng nông thôn to lớn trong nước.Các vùng đồng bằng trung và bắc bộ Thái Lan trồng phần lớn số gạo xuất khẩu thường niên của Thái Lan trị giá trên 5 tỷ đôla mỗi năm. Các chuyên gia phân tích chính trị nói rằng khu vực này còn quan trọng về mặt chính trị bởi vì phần lớn trong 500 ghế tại Quốc Hội nằm ở các vùng nông thôn, nhất là các khu vực miền trung và miền đông bắc.
Trong mấy tháng vừa qua, một số nông gia lúa gạo đã vận động đòi chính phủ trợ cấp những khoản tiền lớn.
Guồng máy nhà nước hiện đang do Đảng Dân chủ cầm quyền điều hành, cung cấp một khoản lợi tức bảo đảm khoảng 10.000 baht hay 330 đôla cho mỗi tấn gạo, tùy theo loại gieo trồng.
Nếu giá thị trường sụt xuống dưới mức đó, thì các nông gia có đăng ký sẽ được trả phần hụt thẳng vào tài khoản của họ tại ngân hàng.
Các kinh tế gia cho rằng hệ thống đã áp dụng từ 2 năm nay trợ giúp cho hơn 5 triệu hộ gia đình, nhất là những người chủ nông trại nhỏ ở các vùng nghèo khó hơn trong nước.
Chương trình bảo đảm lúa gạo này thay thế một kế hoạch từ trước theo đó chính phủ mua trực tiếp và dự trữ gạo trong các nhà kho khổng lồ. Giới chỉ trích chương trình hiện hành cho rằng gạo để trong kho giúp chính phủ kiểm soát giá thị trường tốt hơn.
Đảng Puea Thái đối lập cam kết sẽ phục hồi hệ thống đó và trả cho các nông gia 15.000 baht mỗi tấn tức là 496 đôla.
Ông Viroj NaRanong, một nhà phân tích thuộc Viện Khảo cứu Phát triển Thái Lan (TDRI) nói rằng chương trình bảo đảm giá của đảng Puea Thái có thể mở đường cho tham nhũng.
Ông nói: Vấn đề chính là bản thân chính phủ không có đủ ngân sách để cung ứng cho tất cả các nông gia muốn được hưởng chương trình đó. Vì thế thông thường tiền sẽ lọt vào các tỉnh có quan hệ tốt với chính trị gia nắm bộ Nông nghiệp. Biện pháp này đã được tiến hành từ lâu rồi và luôn luôn có xu hướng đi đến tham nhũng.”
Đảng Puea Thai nằm dưới sự lãnh đạo của bà Yingluck Shinawat, người chị em gái của ông Thaksin Shinawat, đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chính năm 2006. Giới phân tích thời cuộc coi cuộc bầu cử như một cơ hội để ông Thaksin trở về Thái Lan và tìm cách được trắng án về các cáo buộc tham nhũng.
Trong khi cuộc bầu cử dự trù sẽ có sự tranh đua gắt gao, đảng của ông Thaksin đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò công luận mới đây và giới mua bán gạo nói rằng giá thị trường đã bắt đầu tăng trước thắng lợi của đảng Puea Thai.
Ông Vichai Sriprasert, chủ tịch công ty xuất khẩu Riceland International và là thành viên trong ban quản trị của Hiệp hội Xuất khẩu Gạo Thái đầy thế lực, ủng hộ kế hoạch trợ giá hiện nay của chính phủ.
Ông nói: “Tôi có thể nói rằng việc hỗ trợ thu nhập ắt sẽ tốt hơn. Và tôi cho rằng giới nông gia nhỏ, nhất là ở vùng đông bắc Thái Lan, nay đã có tài khoản riêng. Chính phủ trả cho họ khoản tiền sai biệt giữa giá chỉ tiêu và giá thị trường thực tế, họ nhận được tiền mặt trong tài khoản ngân hàng, và nhiều nông gia được hưởng lợi từ chương trình này.”
Ông Vichai nói kế hoạch của đảng Puea Thai đem lại lợi ích cho các nông trại lúa gạo lớn ở vùng đồng bằng trung bộ là nơi họ gieo trồng tới 3 vụ mỗi năm.
Kế hoạch này cũng có thể đẩy giá gao tăng cao hơn, khiến cho họ khó cạnh tranh với gạo xuất khẩu từ nước láng giềng Việt Nam. Các thành viên của Hiệp Hội Xuất khẩu Gạo Thái Lan cho rằng điều đó có thể khiến mức xuất khẩu tuột dốc và khiến khối gạo dự trữ lớn bị hư hỏng trong hệ thống nhà kho đặt dưới sự quản lý yếu kém của chính phủ.