Kế hoạch về giá gạo là một lời hứa trọng yếu về chính sách do đảng Pheu Thái của Thủ tướng Yingluck Shinawatra đưa ra trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng Bảy để nắm chắc sự ủng hộ của 8 triệu nông gia trồng lúa trong nước. Theo kế hoạch này, chính phủ sẽ trả gần 500 đô la cho mỗi tấn gạo trắng và 650 đô la cho mỗi tấn gạo thơm có chất lượng cao hơn.
Như vậy là con số này đã tăng khoảng gấp đôi so với chính sách của chính phủ trước bảo đảm cho nông gia với giá 330 đô la một tấn. Các giới chức nông nghiệp cho hay gần 4 triệu nông gia đã đăng ký tham gia chương trình mới này.
Kinh tế gia David Dawe làm việc tại Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc FAO cho hay trong lúc giá gạo cao hơn có thể đưa tới việc gia tăng sản lượng lúa gạo trong dài hạn, vẫn có những điều bất định về ảnh hưởng toàn diện của chương trình này.
Ông nói: "Có rất nhiều những bất định như ngay bây giờ chương trình này sẽ vận hành ra sao, đó là lý do mà nó có một ảnh hưởng cả thuận lợi lẫn bất lợi đối với giá cả trên thị trường thế giới. Tôi muốn nói là chính phủ Thái không có khả năng, tôi không cho là họ có khả năng thu mua tất cả mùa vụ. Họ sẽ phải làm việc qua khu vực tư nhân. Đây là một câu hỏi lý thú vì tư nhân sẽ không muốn mua với cái giá như vậy nếu họ phải bán lỗ trên thị trường xuất khẩu.”
Năm nay theo dự kiến, sản lượng gạo của Thái Lan sẽ vượt quá 20 triệu tấn, với khoảng một nửa sẽ được xuất khẩu.
Thoạt tiên, một con số tương tự đã được tiên liệu cho năm 2012, nhưng giờ đây bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ tiên đoán số gạo xuất khẩu của Thái sẽ giảm xuống còn 7 triệu tấn theo như kế hoạch mới của nước này.
Thái Lan là quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu của thế giới kể từ năm 1981. Những quốc gia cạnh tranh với Thái là Ấn Độ và Việt Nam.
Ấn là quốc gia đứng hàng thứ nhì trên thế giới về xuất khẩu gạo và mới đây đã đã trở lại thị trường xuất khẩu gạo của thế giới bằng cách hủy bỏ lệnh cấm xuất khẩu các loại gạo hạng thường.
Những quốc gia khác xuất khẩu gạo như Brazil và Pakistan cũng được dự kiến sẽ gia tăng số bán trên thị trường toàn cầu.
Kinh tế gia Samarendu Mohanty, làm việc cho Viện Nghiên Cứu Lúa Gạo Quốc Tế, IRRI, trụ sở ở Philippines, nói rằng chính phủ Thái sẽ cần phải trợ giá cho gạo xuất khẩu để cạnh tranh với các quốc gia khác trên thị trường toàn cầu.
Theo ông thì làm như vậy sẽ gây thiệt hại cho những người phải đóng thuế ở Thái Lan. Ông nói:
"Sẽ có trợ giá cho gạo xuất khẩu. Vì thế chương trình này được đề ra để chính phủ Thái bán gạo cho các chính phủ khác, hay phải có phép mới được xuất khẩu. Tôi dự kiến giá gạo trên thế giới sẽ hạ giảm, một hệ quả của chương trình về giá gạo của Thái đối với thị trường thế giới. Điều duy nhất là nó sẽ làm cho giới trả thuế ở Thái Lan phải chịu thiệt hại và giá gạo sẽ cao hơn ở thị trường nội địa của Thái Lan. Chương trình của Thái Lan sẽ trợ giá cho giới tiêu thụ ở khắp thế giới ngoại trừ Thái Lan. "
Theo ông Ammar Siamwalla, Chủ tịch của Viện Nghiên Cứu Phát Triển Thái Lan TDRU, tổ chức nghiên cứu qui tụ các chuyên gia hàng đầu của khu vực tư nhân, những người được hưởng lợi nhiều nhất sẽ là những nhà sản xuất lúa gạo qui mô lớn của Thái Lan.
Ông lo ngại là chương trình này có phần chắc sẽ đưa đến việc thành lập một tổ hợp lúa gạo quốc gia của nhà nước, điều này sẽ gây thiệt hại cho các công ty tư nhân xuất khẩu gạo của Thái Lan.
Ông nói: "Điều tai hại lớn nhất là nó sẽ tiêu diệt ngành sản xuất lúa gạo tư nhân, ngay từ nhà máy. Giá gạo của chúng ta cao hơn thị trường đến 50%, làm sao mà chúng ta có thể bán được? và trong trường hợp đó, có phải là chính phủ đang tính nắm giữ hết ngành buôn bán lúa gạo hay chăng?"
Ông Ammar cho rằng chương trình của chính phủ có thể sẽ dễ đưa tới tham nhũng và thiếu hụt ngân sách.
Một chương trình tương tự được đưa ra trong năm 2008 đã bị thiếu hụt ngân sách đến hơn 1 tỉ 400 ngàn đô la.
Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã cảnh báo rằng nếu chính phủ Thái sử dụng trợ giá của chính phủ để xuất khẩu gạo dưới giá mà họ trả cho nông gia Thái thì điều này có thể sẽ vi phạm luật lệ của Tổ chức Thương Mại Thế Giới WTO.