Một cuộc nghiên cứu mới cho biết Trái đất đang vượt quá “không gian hoạt động an toàn cho nhân loại” ở sáu trong số chín chỉ số đo lường chủ chốt.
Một nhóm các nhà khoa học quốc tế đăng trên tạp chí Science Advances ngày 13/9 rằng khí hậu, đa dạng sinh học, đất đai, nước ngọt, ô nhiễm chất dinh dưỡng và các hóa chất “mới” (các hợp chất do con người tạo ra như hạt vi nhựa và chất thải hạt nhân) tất cả đều không ổn. Nghiên cứu cho biết chỉ có độ axit của đại dương, sự lành mạnh của không khí và tầng ozone nằm trong ranh giới được coi là an toàn, và chỉ số về ô nhiễm đại dương và ô nhiễm không khí đều đang đi chệch hướng.
Đồng tác giả nghiên cứu ông Johan Rockstrom, giám đốc Viện nghiên cứu tác động khí hậu Potsdam ở Đức, nói: “Chúng ta đang ở trong tình trạng rất tồi tệ. Trong phân tích này, chúng tôi cho thấy hành tinh này đang mất đi khả năng phục hồi và đang ngã bệnh.”
Năm 2009, ông Rockstrom và các nhà nghiên cứu khác đã tạo ra chín lĩnh vực rộng lớn khác nhau và sử dụng các phép đo khoa học để đánh giá sức khỏe của Trái đất nói chung. Bài báo ngày 13/9 là bản cập nhật từ năm 2015 và nó đã bổ sung thêm yếu tố thứ sáu vào danh mục không an toàn. Ông Rockstrom cho biết, nước đã chuyển từ mức gần an toàn sang mức vượt quá giới hạn do lượng nước chảy trên sông ngày càng tệ hơn cũng như các phép đo và hiểu biết tốt hơn về vấn đề.
Ông Rockstrom, một nhà khoa học khí hậu nói, những ranh giới này “quyết định số phận của hành tinh”. Ông nói, chín yếu tố này đã được “xác lập một cách khoa học” bởi nhiều nghiên cứu bên ngoài.
Nếu Trái đất có thể quản lý được chín yếu tố này thì Trái đất có thể tương đối an toàn. Nhưng không phải vậy, ông nói.
Trong hầu hết các trường hợp, nhóm nghiên cứu sử dụng các nguyên lý khoa học đã được phối kiểm chéo để tạo ra các ngưỡng có thể đo lường được cho ranh giới an toàn. Ví dụ, họ sử dụng 350 phần triệu lượng khí carbon dioxide trong không khí, thay vì mức nóng lên 1,5 độ C theo thỏa thuận khí hậu Paris kể từ thời tiền công nghiệp. Năm nay lượng carbon trong không khí đạt đỉnh 424 phần triệu.
Chín yếu tố đó hòa quyện vào nhau. Khi nhóm sử dụng mô phỏng máy tính, họ nhận thấy rằng việc làm cho một yếu tố trở nên tồi tệ hơn, như khí hậu hoặc đa dạng sinh học, sẽ khiến các vấn đề môi trường khác của Trái đất suy thoái, trong khi việc khắc phục một yếu tố lại giúp ích cho những yếu tố khác. Ông Rockstrom nói đây giống như một bài kiểm tra sức chịu đựng mô phỏng đối với hành tinh này.
Các mô phỏng cho thấy “một trong những phương tiện mạnh mẽ nhất mà nhân loại có thể sử dụng để chống lại biến đổi khí hậu” là làm sạch đất và bảo vệ rừng. Nghiên cứu cho thấy, việc đưa rừng trở lại mức cuối thế kỷ 20 sẽ cung cấp các bể chứa tự nhiên đáng kể để lưu trữ carbon dioxide thay vì trong không khí, nơi nó giữ nhiệt.
Ông Rockstrom nói, đa dạng sinh học đang ở trong tình trạng đáng lo ngại nhất và không được chú ý nhiều như các vấn đề khác, như biến đổi khí hậu.
Ông Rockstrom cho biết: “Đa dạng sinh học là nền tảng để giữ nguyên chu trình carbon và chu trình nước.” “Vấn đề đau đầu nhất mà chúng ta gặp phải hiện nay là khủng hoảng khí hậu và khủng hoảng đa dạng sinh học.”
Trưởng khoa nghiên cứu môi trường của Đại học Michigan, Jonathan Overpeck, người không tham gia cuộc nghiên cứu này, nói cuộc nghiên cứu cho thấy con người nên lo lắng về hành tinh này.
Ông Overpeck nói: “Phân tích được cân bằng ở chỗ nó phát ra âm thanh báo động đỏ nhấp nháy rõ ràng nhưng không báo động quá đáng”. “Quan trọng là còn có hy vọng.”
Việc tầng ozone là yếu tố cải thiện duy nhất cho thấy rằng khi thế giới và các nhà lãnh đạo quyết định nhận ra và hành động để giải quyết một vấn đề thì vấn đề đó có thể được khắc phục và “phần lớn có những việc chúng ta biết cách làm” để cải thiện những vấn đề còn tồn tại, giáo sư hóa học và môi trường Neil Donahue thuộc Carnegie Mellon cho biết.
Một số nhà khoa học đa dạng sinh học, chẳng hạn như ông Stuart Pimm của đại học Duke, từ lâu đã tranh cãi các phương pháp và phép đo của ông Rockstrom, nói rằng nó khiến kết quả không có giá trị nhiều.
Nhưng giáo sư kỹ thuật môi trường Granger Morgan, người không tham gia cuộc nghiên cứu, nói: “Các chuyên gia không đồng ý chính xác về giới hạn ở đâu hoặc mức độ các hệ thống khác nhau của hành tinh có thể tương tác, nhưng chúng ta đang tiến gần đến mức nguy hiểm.”
Ông Morgan viết trong một email: “Tôi thường nói rằng nếu chúng ta không nhanh chóng cắt giảm mức độ gây áp lực lên Trái đất thì chúng ta sẽ bị tiêu diệt”.
“Cuộc nghiên cứu này nói có nhiều khả năng là chúng ta đã gặp nguy hiểm.”